ปิเปตต์ (Pipette) คืออะไร? มีกี่ประเภท และเลือกใช้อย่างไรให้แม่นยำ

ปิเปตต์ (Pipette)

ปิเปตต์ คือ อุปกรณ์ทางเคมีที่ใช้ในการตวง-วัดปริมาณสารที่เป็นของเหลว มีสเกล (Scale) การวัดที่มีความละเอียดและความแม่นยำสูง เทคนิคการใช้งานปิเปตต์จึงเป็นสิ่งสำคัญที่ผู้ใช้งานควรมี เทคนิคการใช้งานที่ถูกต้อง และมีทักษณะความรู้ความชำนาญเพื่อเป็นการลดข้อผิดพลาดในการใช้งานหรือการทำการ สอบเทียบเครื่องมือวัด วิธีการ ขั้นต้นในการใช้ ปิเปตต์ให้ถูกวิธี คือ เลือกปิเปตต์ที่เหมาะกับงานที่ต้องการ

ทำไมต้องรู้จักปิเปตต์ให้ดี

ในการทดลองหรือทำงานในห้องปฏิบัติการ ความแม่นยำคือหัวใจสำคัญ “ปิเปตต์” คือเครื่องมือที่ใช้สำหรับตวงหรือถ่ายโอนของเหลวปริมาณน้อยอย่างแม่นยำ หากเลือกผิดประเภท หรือใช้งานไม่ถูกต้อง อาจทำให้ผลการทดลองคลาดเคลื่อนทันที

ประเภทของปิเปตต์

ที่มีอยู่และใช้งานในห้องปฏิบัติการ ได้แก่

1. ปิเปตต์แบบปริมาตร (Volumetric Pipette หรือ Transfer Pipette)

 

ปิเปตต์ชนิดนี้ใช้วัดปริมาตรที่กำหนดเพียงปริมาตรเดียว ไม่มีขีดหรือสเกลแบ่งย่อย ดังนั้นจึงสามารถวัดปริมาตรได้เพียงค่าเดียว นิยมใช้ในกรณีที่ต้องการความแม่นยำสูง ปิเปตต์แบบปริมาตรจะมีลักษณะเป็นกระเปาะอยู่ตรงกลางมีขีดบอกปริมาตรอยู่เหนือกระเปาะใกล้ปลายปากดูด การวัดจะถูกต้องเมื่อปล่อยให้สารละลายหรือของเหลวไหลออกช้าๆจนหมดแล้วแตะปิเปตต์กับผิดด้านในของภาชนะที่ใช้ในการรองรับโดยไม่ต้องเป่า

2.ปิเปตแบบใช้ตวง (Graduated Pipette หรือ Measuring Pipette)

ปิเปตต์ชนิดนี้ไม่มีกราะเปาะ มีขีดหรือสเกลแบ่งย่อยปริมาตร แต่ไม่แบ่งลงไปจนถึงปลายสุดของปิเปตต์ ดังนั้นการใช้งานจะต้องระวังไม่ให้สารละลายหรือของเหลวไหลลงไปต่ำกว่าส่วนแบ่งขีดหรือสเกลสุดท้าย หากลงไปต่ำกว่าขีดหรือสเกลสุดท้ายจะทำให้การถ่ายเทปริมาตรได้มากกว่าที่เป็นจริง ปิเปตต์แบบใช้ตวงจึงมีความแม่นยำน้อยกว่าปิเปตต์แบบปริมาตรเมื่อเทียบกับขนาดที่บรรจุเท่ากัน

รายละเอียดที่เขียนอยู่บนปิเปตต์ทั้ง 2 ชนิด

จะมีรายละเอียดบ่งบอกถึง

• สัญลักษณ์ Blow-out pipette
• ขีดบอกปริมาตร
• ความจุของปิเปตต์
• ปริมาตรแต่ละขีดหรือสเกล
• ระดับชั้นคุณภาพของปิเปตต์
• สัญลักษณ์บ่งบอกวัตถุประสงค์ในการใช้งาน
• ความคลาดเคลื่อนของปริมาตรของปิเปตต์ชนิดนั้นๆ

สัญลักษณ์ที่บอกระดับชั้นคุณภาพคืออะไร

สัญลักษณ์ที่บ่งบอกระดับชั้นคุณภาพของปิเปตต์วัดปริมาตรจะแบ่งตามชั้นคุณภาพ (CLASS) ได้ 2 ระดับชั้นคุณภาพ คือ

1. ชั้นคุณภาพเอ (CLASS A) จะใช้สัณลักษณ์ A บ่งบอกถึงเป็นปิเปตต์ที่มีความแม่นยำสูงสุด มีค่าความคลาดเคลื่อนของปริมาตรที่ยอมรับได้ต่ำ มักนิยมใช้ในงานที่ต้องการความแม่นยำสูงมากๆ
2. ชั้นคุณภาพบี (CLASS B) จะใช้สัญลักษณ์ B บ่งบอกถึงเป็นปิเปตต์ที่มีความคลาดเคลื่อนของปริมาตรที่ยอมรับได้เป็น 2 เท่าของเครื่องแก้วชั้นคุณภาพ A มักนิยมใช้ในงานที่สามารถยอมรับค่าความไม่แน่นอนในระดับที่สูงขึ้น

ส่วนสัญลักษณ์ที่บอกถึงวัตถุประสงค์การใช้งานของปิเปตต์นั้น

ปิเปตต์วัดปริมาตร

จะแบ่งตามวัตถุประสงค์การใช้งานได้ 2 ชนิด คือ

1. ปิเปตต์สำหรับบรรจุ (To contain) ใช้สัญลักษณ์ TC หรือ IN หรือ C เป็นปิเปตต์ที่ใช้สำหรับบรรจุของเหลวและสอบเทียบ
   โดยวิธีบรรจุของเหลว
2. ปิเปตต์สำหรับถ่ายของเหลว (To deliver) ใช้สัญลักษณ์ TD หรือ EX หรือD เป็นปิเปตต์ที่ใช้สำหรับถ่ายของเหลวจากภาชนะหนึ่งไปยังอีกภาชนะหนึ่งและสอบเทียบโดยวิธีการถ่ายของเหลวซึ่ง

สัญลักษณ์ที่บอกระดับชั้นคุณภาพ (CLASS A, CLASS B) และสัญลักษณ์ที่บอกถึงวัตุประสงค์ (TC, TD) จะถูกระบุอยู่บนปิเปตต์วัดปริมาตร เป็นต้น

3. ไมโครปิเปตต์ (Micro Pipette or Piston Pipette)

ปิเปตต์ชนิดนี้จะเป็นอุปกรณ์ที่มีความแม่นยำสูง ให้การดูดจ่ายสารหรือของเหลวในปริมาตรน้อยๆ โดยทั่วไปไมโครปิเปตต์จะมีส่วนประกอบ เช่น หน้าปัดสำหรับปรับปริมาตร, ปุ่มสำหรับดูดจ่ายสาร, ปุ่มในการปลดทิป (Tip)

การสอบเทียบปิเปตต์จำเป็นแค่ไหน?

การสอบเทียบช่วยให้คุณมั่นใจว่า

• • ปริมาตรที่จ่ายออกมีความแม่นยำตามมาตรฐาน

• • ค่า uncertainty อยู่ในเกณฑ์ที่ยอมรับได้

• • ป้องกันความผิดพลาดในงานวิเคราะห์ โดยเฉพาะงานควบคุมคุณภาพ

 

ซึ่งการสอบเทียบนั้นต้องทำการสอบเทียบโดยห้องปฏิบัติการที่ได้รับรองมาตรฐาน ISO/IEC 17025 จากสถาบันที่เชื่อถือได้เช่น สมอ. หรือ ANAB เท่านั้น

 

วิดีโอ วิธีการใช้งานไมโครปิเปต (Micropipette) | และการสอบเทียบ

 

คำถามที่พบบ่อย (FAQ)

ปิเปตต์ใช้แล้วต้องสอบเทียบบ่อยแค่ไหน?
– แนะนำอย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง หรือบ่อยกว่านั้นหากใช้ในงานวิจัย/วิเคราะห์สำคัญ

ทำไมปิเปตต์ถึงวัดปริมาตรผิด?
– สาเหตุอาจมาจากความชื้น ปลายทิปที่รั่ว การใช้งานผิดประเภท หรือไม่เคยสอบเทียบเลย

จะรู้ได้อย่างไรว่าปิเปตต์ยังแม่นยำ?
– ตรวจสอบจากใบสอบเทียบ (Calibration Certificate) และทำการตรวจสอบคร่าว ๆ ด้วยน้ำกลั่นบนเครื่องชั่ง

โดยปิเปตต์ที่กล่าวมาข้างต้นทั้ง 3 ชนิด เป็นปิเปตต์ที่นิยมใช้งาน รวมไปถึงการสอบเทียบเครื่องมือ เพื่อยืนยันว่าเครื่องมือหรือเครื่องแก้วที่ใช้นั้นมีค่าที่ได้จากการสอบเทียบที่มีความถูกต้อง ความแม่นยำ และมีค่าอยู่ในเกณฑ์ที่ยอมรับ (MPE) ได้ตลอดการใช้งาน หากคุณต้องการสอบเทียบปิเปตต์ของคุณให้ได้มาตรฐาน ISO/IEC 17025 อย่างแม่นยำ พร้อมใบรับรองจากห้องปฏิบัติการที่เชื่อถือได้ ติดต่อ CLC Calibration Laboratory

 

 

 

Ref.
สำนักงานมาตรฐานอุตสาหกรรม (สมอ.)
ANAB
มาตรฐานการรับรองISO/IEC 17025

 

ผู้เขียน LAB7

 

 

มาทำความรู้จักกับ PH Meter และการสอบเทียบกัน

บริการสอบเทียบ Glassware & Chemical

—

ขอใบเสนอราคา    ติดต่อเรา

พูดคุยกับเรา